Naar aanleiding van de Werelddag tegen Pijn leggen de artsen Olivia Nzungu, Stefano Doria en Haresh Naik, anesthesisten en specialisten in pijnbestrijding, ons uit hoe pijn wordt behandeld in de Iris Ziekenhuizen Zuid.
« Men moet de pijn kunnen verdragen": waar of fout?
Dr. Nzungu:
« Fout. Pijn is een signaal waarnaar geluisterd en dat begrepen moet worden. Het verdragen ervan zonder het aan te pakken kan lijden veroorzaken en invloed hebben op de mentale gezondheid. »Dr. Naik:
« Precies. Pijn is niet bedoeld om 'verdragen' te worden. Wanneer het zich nestelt, put het uit en wordt het herstel vertraagd. Het zoeken naar verlichting is geen teken van zwakte, maar een zorgactie. »Dr. Doria:
« Kortom, pijn is als een rood waarschuwingslampje: het waarschuwt voor gevaar. Zelfs als dat gevaar niet levensbedreigend is, geeft pijn aan dat er iets mis is. Als u pijn voelt, of dit nu door een ziekte of een andere aandoening komt, luister dan naar uw lichaam en raadpleeg een zorgprofessional. »
Wat is het essentiële verschil tussen acute pijn en chronische pijn?
Dr. Nzungu:
« Acute pijn is vitaal voor de overleving van het organisme: het beschermt het lichaam bij gevaar. Chronische pijn heeft deze functie niet meer en is een ziekte op zich. »Dr. Naik:
« Inderdaad, acute pijn is als een brandalarm: het gaat af na een verwonding, operatie of infectie en verdwijnt met de oorzaak. Chronische pijn daarentegen duurt langer dan drie maanden en kan een impact hebben op de slaap, de stemming en de relatie. »Dr. Doria:
« Om dit verschil te illustreren: Albert heeft sinds gisteren last van een galblaasontsteking; zijn pijn verdwijnt na behandeling: dat is acuut. Bernard heeft al maanden last zonder detecteerbare oorzaak: de behandeling van zijn pijn wordt complexer en vereist een multidisciplinair team. »
Welke misvattingen over pijnstillers zou u graag willen rechtzetten?
Dr. Nzungu:
« Men denkt vaak dat het beter is om pijn te verdragen uit angst voor afhankelijkheid (in het kader van opioïden) of bijwerkingen. Pijnstillers verbeteren het herstel en de recuperatie na een operatie of blessure, op voorwaarde dat de dosering is aangepast in functie van de situatie. Omgekeerd kan onvoldoende pijnbestrijding leiden tot functionele (stijfheid, langdurige immobilisatie) en psychologische (angst, bang om te bewegen) complicaties, en zelfs tot chronische pijn. »Dr. Naik:
« Inderdaad, velen vrezen afhankelijk te worden terwijl het risico klein is als de medicatie gepast is en goed wordt opgevolgd. Bovendien moet men niet denken dat een pijnstiller volstaat: chronische pijn vereist vaak een globale aanpak, die kinesitherapie, interventionele technieken, psychologische ondersteuning, ontspanning, yoga, hypnose, … omvat. »Dr. Doria:
« Veel mensen denken ook dat “hoe meer pijnstillers je neemt, hoe minder pijn je hebt”. Krachtige morfine-achtige pijnstillers kunnen echter noodzakelijk zijn na een operatie gedurende een paar dagen, maar op lange termijn kunnen ze schadelijk worden en hun efficiëntie verliezen. Ze moeten onder strikt medisch toezicht worden gebruikt. »
Is pijn na een operatie normaal?
Dr. Nzungu:
« Postoperatieve pijn is inderdaad een fysiologische reactie op de incisie en evolueert met het ontstekings- en genezingsproces. Men moet pijn steeds voor zijn en onder controle houden. »Dr. Doria:
« Daarom gebruiken we bij alle heelkundige ingrepen anesthesietechnieken en geneesmiddelen om het de patiënt zo comfortabel mogelijk te maken. Een pijnscore van 4 op 10 of meer wordt als te hoog beschouwd en moet worden aangepakt. »Dr. Naik:
« Ja, een zekere pijn is normaal. Maar normaal betekent niet aanvaardbaar. Men moet erop anticiperen, het behandelen en het nooit onderschatten. Ongecontroleerde pijn leidt tot stress, vertraagde wondgenezing en het risico dat het chronisch wordt. »
Kunnen we echt alle pijn wegnemen?
Dr. Doria:
« Voor sommige operaties en gedurende korte periodes is het mogelijk om de pijn volledig weg te nemen dankzij een plaatselijke verdoving. Daarna neemt een orale of intraveneuze pijnbehandeling het over om te voorkomen dat de pijn terugkeert. »Dr. Nzungu:
« Na een operatie is het echter niet noodzakelijkerwijs de bedoeling om alle pijn te laten verdwijnen, maar wel om een aanvaardbaar niveau van comfort te bereiken waardoor de patiënt kan bewegen en herstellen in goede omstandigheden. »Dr. Naik:
« Of het nu gaat om chronische of postoperatieve pijn, het is inderdaad zo dat het niet altijd mogelijk is om deze volledig weg te nemen. We kunnen de pijn daarentegen wel voldoende verminderen zodat de patiënt kan ademen, lopen, slapen en het vertrouwen kan terugwinnen. Het doel is dus niet noodzakelijkerwijs 'nul pijn', maar wel een beter leven ondanks de pijn. »
Hoe begeleidt u patiënten voor en na een operatie?
Dr. Nzungu:
« Voor de ingreep identificeren we de patiënten die risico lopen op pijn. Zij krijgen dan preventieve behandelingen om de pijn tijdens en na de operatie te beperken. De pijnbestrijding wordt vervolgens postoperatief aangepast aan de evolutie van de patiënt. »Dr. Naik:
« Alles begint voor het operatiekwartier: luisteren naar de patiënt, zijn of haar vragen beantwoorden en uitleggen wat er gaat gebeuren. Zoals Dr. Nzungu benadrukt, is deze preoperatieve fase essentieel om angst te verminderen... en daarmee ook pijn. Na de ingreep passen we de behandelingen aan en begeleiden we de persoon in zijn of haar globaliteit, niet enkel de symptomen. »Dr. Doria:
« We delen allemaal deze aanpak: het identificeren van risicopatiënten en risicovolle operaties, het implementeren van geschikte strategieën – plaatselijke anesthesie, medicatie – en het benutten van preoperatieve raadplegingen om vragen te beantwoorden en angsten weg te nemen. Vervolgens, zoals Dr. Naik benadrukt, blijven we na de operatie in contact met het zorgpersoneel en de chirurgen om de behandeling indien nodig aan te passen. »
Welke boodschap wenst u over te brengen voor de Werelddag tegen Pijn?
Dr. Nzungu:
« Chronische pijn treft ongeveer 1 op de 4 Belgen. De vaak onzichtbare pijn kan als een last worden ervaren en beïnvloedt snel alle aspecten van het leven, tot langdurige afwezigheid op het werk of sociaal isolement. Het is dan ook essentieel om zowel patiënten als het grote publiek te sensibiliseren om de zorg en de levenskwaliteit van de betrokkenen te verbeteren. »Dr. Doria:
« Voor patiënten die reeds lang lijden: het is geen voldongen feit. Zelfs na vele pogingen en raadplegingen kan het raadplegen van een algoloog helpen om de beperkingen als gevolg van de pijn, te overkomen. »Dr. Naik:
« Precies. De pijn zit niet “tussen de oren”. Het is iets reëel en heeft betrekking op het lichaam, de geest en de omgeving. Het erkennen ervan maakt het mogelijk om hulp te vragen en schuldgevoelens los te laten. Pijn mag nooit als onvermijdelijk worden ervaren. Het onderzoek vordert, hulpmiddelen nemen toe. Blijf er niet alleen mee: praat erover en vraag om steun. »